Bella Szwarcman-Czarnota

Sorry, this entry is only available in Polish. For the sake of viewer convenience, the content can be shown below in an alternative language. You may click the link to switch the active language.

Pani Bella Szwarcman-Czarnota – znakomita pisarka, tłumaczka i publicystka, absolwentka Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Warszawskiego – jest jedną z najwybitniejszych postaci polskiej kultury.

Zawdzięczamy jej dziesiątki świetnych przekładów z języka francuskiego, jidysz i rosyjskiego. Bella Szwarcman-Czarnota tłumaczy literaturę piękną i wydawnictwa naukowe. Dzięki niej polscy czytelnicy mogli zapoznać się z twórczością wielu żydowskich autorów.

Odnotujmy tylko skromnie:

• wspomnienia Jechiela Rajchmana „Ocalałem z Treblinki”,
• opowiadania Emila Draitsera,
• książkę Menachema Kipnisa „Rabin bez głowy”
• czy Żydowskie bajki z Czerniowców Eliezera Sztejnbarga.

Bella Szwarcman-Czarnota jest ponadto autorką haseł do Encyklopedii PWN z zakresu literatury jidysz, współautorką programów edukacyjnych i uczestniczką debat naukowych dot. problematyki żydowskiej. W kręgu jej szerokich zainteresowań badawczych znalazł się m.in fenomen polsko żydowskiej literatury i skomplikowanej recepcji twórczości Juliana Tuwima. Jej zasługą jest też m.in. wysoka jakość tłumaczeń dzieł, które ukazały w polskiej bibliotece klasyków filozofii.

Bella Szwarcman-Czarnota jest także – a może przede wszystkim –pisarką i felietonistką „Midrasza”. Wydała m.in.:

• oryginalne i bardzo osobiste wprowadzenie do tradycji żydowskiej „Znalazłam wczorajszy dzień”,
• 2 tomy portretów kobiet żydowskich („Mocą przepasały swe biodra” i „Cenniejsze niż perły”),
• komentarze do Tory („Księga kobiet – kobiety Księgi”),
• a także – wspólnie z córką i siostrą – śpiewnik pieśni żydowskich.

Szczególne miejsce w twórczości znakomitej Laureatki zajmuje tematyka kobiet w szeroko pojętym judaizmie.

Autorka wskazuje często na decydujące znaczenie Tory w całym, nie tylko religijnym dziedzictwie Żydów, prezentując jednocześnie kobiecy punkt widzenia, kobiece spojrzenie na teksty biblijne. Jak sama pisze: „odnowa i ożywienie przyszły do wszystkich denominacji judaizmu, nie tylko reformowanych, właśnie za sprawą coraz szerszego udziału kobiet”. O znaczeniu twórczości Laureatki – tak wobec dominującej przez wieki męskiej interpretacji Tory, jak też w kontekście dialogu Chrześcijan i Żydów – pięknie mówią recenzenci wspomnianych już Komentarzy do Tory”.

Michael Schudrich, Naczelny Rabin Polski pisze m.in.: Książka Belli Szwarcman-Czarnoty (…) pozwala nam głębiej zrozumieć Torę oraz odkryć nowe przesłania i nauki w niej zawarte”.

Dla publicysty katolickiego Janusza Poniewierskiego „Księga kobiet” to odpowiedź na wezwanie papieża Franciszka, „byśmy razem, chrześcijanie i Żydzi, czytali teksty Biblii hebrajskiej”. Warto je czytać dla ich piękna i mądrości… „Ich lektura – pisze publicysta – to dla nas, chrześcijan, ogromna szansa na otwarcie oczu, poszerzenie serc i umysłów. Na lepsze (głębsze) zrozumienie ojców i matek naszej wiary: Abrahama i Sary, Izaaka i Rebeki, Jakuba, Lei i Racheli”.

Znamienne jest też to, że księga ta dedykowana została katolickim przyjaciołom, ukazała się w katolickim wydawnictwie i na katolickim portalu Areopag 21. – Rodziła się jako cotygodniowy blog otwarty na dyskusje i komentarze czytelników, co pokazuje jak ważny jest dla pisarki wymiar spotkania i rozmowy.

Bella Szwarcman-Czarnota urodziła się w Uzbekistanie. Ze Związku Radzieckiego, gdzie rodzina przetrwała wojnę, rodzice przywieźli ją do Polski w 1946 roku. Mieszkała najpierw w Świdnicy, a potem na warszawskiej Pradze. Jej rodzice poznali się przed wojną, w słynnym wileńskim seminarium nauczycielskim. Wśród jej przodków byli uczeni w Piśmie, należał do nich także założyciel chasydyzmu Baal Szem Tow. Z rodzinnego domu wyniosła głęboki szacunek dla wiedzy, świadomość znaczenia tradycji, własnych korzeni i siły rodzinnego przekazu. W jednym ze swoich tekstów wspomnieniowych napisała” „(…)pamięć jest błogosławieństwem. Otrzymałam je od kobiet z mojej rodziny i przekazałam dalej mojej córce. W ten sposób realizuje się to, co się w judaizmie nazywa szelszelet haKabala- łańcuch tradycji.”

Dorobek Belli Szwarcman-Czarnoty jest dla nas bezcenny. Wyniesione z domu rodzinnego wartości, imponująca wiedza i erudycja – dociekliwość uczonej i błyskotliwy talent pisarski skutecznie pomagają jej w ukazywaniu niezmierzonego bogactwa kultury żydowskiej. Bella Szwarcman-Czarnota daje nam szansę, by to bogactwo dotarło wreszcie do chrześcijańskich czytelników.

Laureatka opowiada nam o wszystkim, o zwyczajach i potrawach świątecznych, o słynnych rabinach i nowych elementach w starej tradycji – jak pomarańcza na pesachowym stole, która symbolizuje akceptację wszelkich mniejszości w społeczności żydowskiej. Mówi o sprawach najtrudniejszych: Zagładzie i antysemityzmie, ale też o pamięci, która pozwala iść do przodu i o zwykłej, pozornie nieistotnej codzienności.

Z patronem nagrody Księdzem Stanisławem Musiałem łączy ją nie tylko Midrasz, ale i głębokie przekonanie o mocy wypowiedzianego słowa. Słowa, które może być zagrożeniem – przejawem antysemityzmu, słowa którego toksycznej siły nie wolno nam nigdy – w żadnej postaci – bagatelizować. I słowa, które buduje mosty.

Tu w Krakowie jesteśmy jej wdzięczni również za to, że odwiedza nasze miasto. Pamiętamy wykłady i spotkania w Synagodze Kupa, w JCC i na Uniwersytecie Papieskim. Znakomita pisarka bywa w Krakowie od lat, tak jak we wszystkich tych miejscach w Polsce, gdzie ludzie spotykają się by ożywić pamięć tradycji żydowskiej, by rozmawiać, poszerzać horyzonty, ubogacać własny świat i wzajemnie się poznawać.

Dzięki niej Kraków spełnia się w roli miasta literatury UNESCO. Dzięki niej łatwiej nam powracać do tradycji Polski Jagiellońskiej – Polski otwartej – świadomej swojego wielokulturowego dziedzictwa i jego wartości.