Stefan Wilkanowicz

Sorry, this entry is only available in Polish. For the sake of viewer convenience, the content can be shown below in an alternative language. You may click the link to switch the active language.

Do grona Laureatów Nagrody im. księdza Musiała – osób wybitnie zasłużonych dla rozwoju dialogu polsko-żydowskiego i chrześcijańsko-żydowskiego – przyjmujemy dziś uroczyście jednego z prekursorów tego dialogu – Pana redaktora Stefana Wilkanowicza.

Pan redaktor Wilkanowicz przez całe swoje niezwykle twórcze życie niestrudzenie przypomina o tym jak wiele znaczą dla siebie Żydzi i Chrześcijanie – o bezwzględnej konieczności przezwyciężania fałszywych mitów i stereotypów ciążących na wzajemnych stosunkach Żydów i Polaków. – O pożytku jaki niesie otwarty, rzetelny dialog, niezbędny dla lepszego wzajemnego poznania, ale też  wzbogacania religijności samych chrześcijan.  … I nie ustaje w wysiłkach, by szukać rozwiązań dla problemów pozornie nierozwiązywalnych.

W rozległą, prowadzoną od kilkudziesięciu już lat, prężną działalność znamienitego Laureata wpisane są cenne inicjatywy ekumeniczne, edukacyjne i społeczne mające istotne znaczenie dla recepcji myśli Soboru Watykańskiego II, tworzenia  obszarów swobodnej wymiany poglądów różnych środowisk i dla namysłu nad wzajemnym stosunkiem Żydów i Chrześcijan.  

Panu Stefanowi Wilkanowiczowi zawdzięczamy między innymi tzw. rekolekcje oświęcimskie, które jako prezes  krakowskiego Klubu Inteligencji Katolickiej zainicjował w 1970 roku.  

13 lat później, w 40. rocznicę powstania w getcie warszawskim, już jako naczelny „Znaku” doprowadził do wydania pamiętnego numeru miesięcznika pt.: „Katolicyzm – judaizm. Żydzi w Polsce i świecie”. W liczącym kilkaset stron imponującym wydawnictwie znalazły się artykuły poświęcone judaizmowi, żydowskim świętom, zwyczajom, dążeniom politycznym, systemowi religijno – filozoficznemu, a także żydowskim pisarzom, poetom, bojownikom o niepodległość Polski oraz problemowi żydowskiemu w programach głównych przedwojennych obozów politycznych … Znalazły się też przejmujące świadectwa cierpienia, prześladowań i głębokiej wiary. Całość – na którą złożyły się również przemówienia Jana Pawła II oraz zamieszczony na samym początku tekst deklaracji soborowej   NOSTRA AETATE – odczytać można jako jedno wielkie wezwanie do rozliczenia się z przeszłością i budowania wspólnej przyszłości w oparciu o wzajemny szacunek i prawdę. 

We wstępnym artykule do tego wydania ( „Antysemityzm, patriotyzm chrześcijaństwo) Stefan Wilkanowicz pisał m.in. „Nie można od tej sprawy (od problemu żydowskiego) uciec i pozostawić wszystkiego czasowi. Czas pozwala wiele rzeczy pogrążyć w studni niepamięci, ale często jest to złudne, bo trwają one w podświadomości gotowe  do ujawnienia w nieoczekiwany sposób, a ponadto zapomina się wtedy o grzechach czyli także o ich wyznaniu i zadośćuczynieniu za nie.. Zatem trzeba robić narodowy rachunek sumienia i czyścic rany – aby czas mógł je zabliźnić.” 

Lutowo marcowy zeszyt „Znaku” z 1983 roku to nie pierwsze i nie ostatnie wydanie miesięcznika, w którym jego naczelny porusza temat polsko żydowskich i chrześcijańsko żydowskich relacji. We  wcześniejszych, ale też w późniejszych numerach z lat 80-tych i początku lat 90-tych ukazywały się m.in. takie publikacje jak: „Żydzi Polska, Chrześcijaństwo”. „Dziedzictwo i współczesność”, Auschwitz po 50 latach, czy  „Judaizm. Szoa. Chrześcijaństwo.” 

Redaktor Stefan Wilkanowicz –  inżynier i filozof, pisarz, dziennikarz i działacz katolicki – laureat Nagrody Europejskiego Kongresu Żydów przyznawanej pionierom dialogu żydowsko katolickiego w Europie oraz Oświęcimskiej Nagrody Praw Człowieka – trwale wpisał się w życie intelektualne Polski i Polskiego Kościoła. 

Był przez wiele lat bliskim współpracownikiem Kardynała Karola Wojtyły i papieża Jana Pawła II. Uczestniczył w Synodzie Archidiecezji Krakowskiej i w pracach Papieskiej Rady ds. Świeckich. Zakładał Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie i Krakowie, pracował w Tygodniku Powszechnym i przez blisko 17 lat – aż do 1994 roku kierował miesięcznikiem Znak.

Tworzył, od podstaw, obecną Międzynarodową Radę Oświęcimską, której był do ubiegłego roku wiceprzewodniczącym. I wciąż przewodzi Radzie Programowej Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. Kieruje też założoną przez siebie Fundacją Kultury Chrześcijańskiej „Znak”. W jej ramach powołał forum internetowe „Żydzi – Polacy – Chrześcijanie”, by po 11 września 2001 r. przekształcić je w trójgłos „Żydzi Chrześcijanie Muzułmanie”.      

Imponująca wiedza, mądrość, rozwaga, skuteczność działania redaktora Wilkanowicza – ale też jego ujmująca osobowość, naturalna skromność, wielkie serce i otwartość na innych – wielokrotnie pomagały w rozstrzyganiu trudnych spraw. Okazały się niezastąpione  m.in. przy rozwiązywaniu konfliktu narosłego wokół klasztoru sióstr karmelitanek w Oświęcimiu. 

Dzięki zaangażowaniu naszego Laureata Polska Rada Chrześcijan i Żydów oraz Rada Wspólna Katolików i Muzułmanów ogłosiły wspólną Deklarację Europejską i Wezwanie do współodpowiedzialności za Ziemię Świętą.

Redaktor Wilkanowicz zasłużył się również dla Polski jako współautor – (wspólnie z premierem Tadeuszem Mazowieckim) – preambuły do konstytucji Rzeczpospolitej z 1997 roku. Jej tekst odwołujący się do uniwersalnych wartości, sformułowany z szacunkiem dla ludzi różnych poglądów, uwzględniający uczucia wierzących i niewierzących stawiany był często za wzór mądrego rozwiązania– także podczas debaty nad konstytucją europejską. 

Aktywność społeczna, zawodowa, dorobek pisarski  Pana Redaktora Wilkanowicza  od kilkudziesięciu lat przyczyniają się do wzajemnego zbliżenia ludzi różnych kultur i narodów. Służą upowszechnianiu wiedzy o Zagładzie i o wielowiekowej obecności Żydów w Polsce – ich wkładzie w rozwój polskiej nauki, kultury, gospodarki. Przyczyniają się do tworzenia społeczeństwa otwartego, świadomego swojej wielokulturowej przeszłości i do kształtowanie wspólnego języka współczesnych pokoleń Żydów i Polaków. 

Działalność pana redaktora Wilkanowicza  uświadamia  też szerokim kręgom społecznym jak wielkie znaczenie ma międzykulturowy dialog  i jak wielka może być jego siła. 

„Trzeba  (…) pamiętać o tym, że dialog i współpraca wyznawców różnych religii pełną jednocześnie funkcję oczyszczającą, zabezpieczają przed fundamentalizmem i sekciarskimi deformacjami, ich działanie wspólne jest o wiele silniejsze niż rozproszone, daje ponadto dobry przykład innym, pokazuje możliwości przezwyciężania głębokich różnic i konfliktów” – pisze laureat w jednym z postów na swoim blogu.  

Nazwisko Pana Redaktora Wilkanowicza – nierozłącznie kojarzone z   dialogiem ekumenicznym i wielokulturowym – rozpoznawalne jest szeroko poza granicami naszego kraju. Dla swoich licznych przyjaciół współpracowników, dla nas wszystkich pozostaje on wzorem chrześcijanina i niekwestionowanym moralnym autorytetem.    

Swoją pracą i postawą od lat pokazuje, jak trzeźwe, przenikliwe i krytyczne spojrzenie na świat łączyć z optymizmem i energią, radością konstruktywnego działania. Uczy wytrwałości, otwartości i szacunku dla innych. 

Dziękujemy mu dziś za tę lekcję, za całokształt bezcennej   działalności, za wkład w dzieło pojednania i budowanie dobrego imienia Polski  w świecie.