8 października Marian Turski i Anna Brzyska odbiorą Nagrody im. ks. S. Musiała
Nagroda jest przyznawana corocznie w dwóch kategoriach: za twórczość promującą ducha dialogu i współpracy chrześcijańsko-żydowskiej i polsko-żydowskiej oraz za podejmowanie inicjatyw społecznych na rzecz pojednania.
Nazwiska Laureatów zostały ogłoszone 5 marca, w rocznicę śmierci zmarłego w 2004 roku ks. Stanisława Musiała. Ze względu na ograniczenia związane z epidemią termin uroczystości wręczenia Nagród został jednak przesunięty na jesień.
Wręczenie Nagród odbędzie się w piątek 8 października o godzinie 12 w Akademii Ignatianum w Krakowie. Wstęp z zaproszeniami. Uroczystość będzie transmitowana pod adresem:
„Auschwitz nie spadło z nieba”
W pierwszej kategorii Kapituła, której przewodniczy Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, nagrodziła Mariana Turskiego. Ten urodzony w 1926 roku historyk i dziennikarz w młodości sam doświadczył prześladowania: w czasie wojny był przesiedlony do łódzkiego getta, następnie więziony w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau i w Buchenwaldzie, przeżył marsz śmierci z Auschwitz do Wodzisławia Śląskiego. Dziś przestrzega przed obojętnością na najdrobniejsze nawet przejawy zła.
Wciąż niezwykle aktywny, zaangażowany m.in. w działalność Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego, Rady Muzeum Historii Żydów Polskich „Polin” i Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny, stał się dla wielu osób autorytetem moralnym.
To właśnie z uwagi na ten rosnący autorytet Marian Turski został w 2019 roku zaproszony, by na forum ONZ wygłosić przemówienie z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Holokauście. Rok później, w czasie obchodów 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz, sformułował pamiętny i szeroko komentowany w świecie akt oskarżenia przeciwko obojętności. „Nie bądźcie obojętni, kiedy jakakolwiek mniejszość jest dyskryminowana – mówił. – Bądźcie wierni przykazaniu (…): nie bądź obojętny”. Bo jeżeli będziesz, to nawet się nie obejrzycie, jak na was, na waszych potomków jakieś Auschwitz nagle spadnie z nieba”.
Marian Turski, nawołując do porzucenia wygodnej postawy obojętności i nicnierobienia, braku reakcji na zło, idzie dziś tą samą drogą, którą przeszedł patron Nagrody, ks. Stanisław Musiał, który sprzeciwiał się grzechowi antysemityzmu również we własnej wspólnocie..
Brzescy Żydzi odzyskują twarze
W kategorii dotyczącej inicjatyw społecznych Kapituła nagrodziła Annę Brzyską, zaangażowaną w przywracanie pamięci o przedwojennej żydowskiej społeczności Brzeska.
Na tamtejszy cmentarz żydowski trafiła przypadkiem w 2014 roku i poruszona tym, co zobaczyła, rozpoczęła starania o jego uporządkowanie. Stopniowo, dowiadując się coraz więcej o brzeskich Żydach, zrozumiała, że nie może poprzestać jedynie na trosce o cmentarz.
To właśnie dzięki jej działaniom w Brzesku co roku odbywają się Marsze Pamięci w rocznicę zagłady tamtejszego getta. Stworzono Księgę Pamięci Żydów z Brzeska i powiatu brzeskiego, która w tej chwili liczy prawie 2900 nazwisk. Przygotowana została dokumentacja cmentarza żydowskiego – zinwentaryzowano 849 macew. Udało się odnaleźć nagrobki wielu pochodzących z Brzeska żydowskich rodzin, z którymi Anna Brzyska utrzymuje stały kontakt. Z jej inicjatywy w lesie niedaleko Poręby Spytkowskiej odsłonięto pomnik na grobie żydowskiej rodziny zamordowanej tam podczas wojny. Pomnik ten wzniesiono, aby uhonorować wszystkich Żydów zamordowanych w lasach i na polach powiatu brzeskiego.
Co istotne, Annie Brzyskiej w podejmowane przez nią działania udało się włączyć lokalną społeczność, władze Brzeska i działające w mieście instytucje (w tym szkoły), a także potomków brzeskich Żydów. W pracę założonego przez nią stowarzyszenia „Pamięć i dialog. Wspólna historia” angażuje się dziś wiele osób. Po długim okresie nieobecności w świadomości obecnych mieszkańców miasta, brzescy Żydzi odzyskują twarze, imiona i nazwiska, symbolicznie wracają do Brzeska.
Zaszczytne wyróżnienie
Nagrodę im. ks. Stanisława Musiała ustanowił w 2008 roku Klub Chrześcijan i Żydów „Przymierze”. Jej fundatorami są Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prezydent Miasta Krakowa i Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie.
Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Jacek Popiel przypomina, że ks. Stanisław Musiał (1938-2004), jezuita, autor głośnego tekstu „Czarne jest czarne”, był niestrudzonym orędownikiem dialogu chrześcijańsko-żydowskiego, konsekwentnie sprzeciwiającym się wszelkim przejawom antysemityzmu i ksenofobii. „Jednak o wyjątkowości tego zaszczytnego wyróżnienia decyduje dziś nie tylko osoba Patrona, ale też elitarne grono jego laureatów, które z roku na rok powiększa się o kolejne znamienite osobistości” – komentuje prof. Popiel.
Jak podkreśla, w kręgu wyróżnionych osób znaleźli się do tej pory m.in. wybitni uczeni, duchowni, aktywiści i działacze społeczni oraz przedstawiciele samorządów czy rozmaitych stowarzyszeń i organizacji. – Uhonorowane osoby przyczyniają się do umacniania współpracy chrześcijańsko-żydowskiej oraz polsko-żydowskiej, podejmując różnego rodzaju inicjatywy o dużym społecznym znaczeniu lub prowadząc działalność twórczą i artystyczną utrzymaną w duchu dialogu integrującego środowisko polskie i żydowskie oraz wspólnotę chrześcijan i Żydów – podsumowuje rektor UJ.
Kraków pamięta
Na znaczenie Nagrody zwraca również uwagę prezydent Krakowa Jacek Majchrowski. – Nagroda im. ks. Musiała przypomina światu, że Kraków to Jego miasto. Wokół tego żywego pomnika, który wspólnie wystawiliśmy ks. Musiałowi, skupiło się już spore grono wybitnych postaci, a nawet całe społeczności, które z oddaniem angażują się w budowanie dobrych relacji polsko-żydowskich, pielęgnują pamięć o historii, dziedzictwie naszej społeczności żydowskiej – stwierdza.
Prezydent przypomina też, że ks. Stanisław Musiał pisał przed laty o grzechu antysemityzmu i o hańbie milczenia wobec antysemickich wypowiedzi. – W tym roku do grona laureatów nagrody Jego imienia dołączył – między innymi – red. Marian Turski, który przestrzega przed obojętnością, przed biernością będącą często przyzwoleniem na zło. To ważna decyzja kapituły, bardzo na czasie – komentuje Jacek Majchrowski. – Dziś, gdy dialog polsko-żydowski przeżywa głęboki kryzys, bardzo potrzebne nam są autorytety, których siła pomoże nam kształtować takie społeczeństwo, w którym ów dialog będzie możliwy. Potrzebna jest pamięć o księdzu Stanisławie, potrzebna nam jest – bardziej niż kiedykolwiek wcześniej – nagroda, której patronuje – podkreśla.
Trzynasta edycja
W ubiegłych latach laureatami Nagrody zostali: prof. Jan Błoński oraz Miasto i Gmina Chmielnik, prof. Joanna Tokarska-Bakir i Bogdan Białek, prof. prof. Bożena i Jerzy Wyrozumscy oraz Tomasz Pietrasiewicz i Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie, Anna Lebet-Minakowska i ks. Manfred Deselaers, Stefan Wilkanowicz i nieformalna Grupa Przyjaciół z Olkusza (Ireneusz Cieślik, Olgerd Dziechciarz, Krzysztof Kocjan, prof. Dariusz Rozmus), prof. Stanisław Krajewski i Mirosław Skrzypczyk, ks. Romuald Jakub Weksler-Waszkinel i Zofia Radzikowska, prof. Jan Małecki i prof. Aleksander Skotnicki, Bella Szwarcman-Czarnota i prof. Wacław Wierzbieniec, ks. prof. Michał Czajkowski i Urszula Antosz-Rekucka, abp Henryk Muszyński i Adam Bartosz oraz prof. Jan Grosfeld i Dariusz Popiela.
Miejsce spotkania
Klub Chrześcijan i Żydów „Przymierze” skupia osoby pochodzące z różnych środowisk chrześcijańskich i żydowskich. Włącza się w inicjatywy dotyczące dialogu, w tym w organizację obchodów Dnia Judaizmu w Kościele katolickim. Informuje systematycznie o ważnych wydarzeniach z dziedziny relacji chrześcijańsko-żydowskich za pośrednictwem newslettera i profilu na Facebooku.
https://www.przymierze.krakow.pl/
https://www.facebook.com/Przymierze/
Fot. Maciej Jaźwiecki, Paulina Miś-Wiewióra